Great expectations...

Κάνω το δικό μου, κι εσύ κάνεις το δικό σου.

Δε βρίσκομαι σε αυτό τον κόσμο για να ζω σύμφωνα με τις προσδοκίες σου.

Και δεν  βρίσκεσαι σε αυτό τον κόσμο για να ζεις σύμφωνα με τις δικές μου.

Εσύ είσαι εσύ και εγώ είμαι εγώ. Αν κατά τύχη βρούμε ο ένας τον άλλο, αυτό είναι υπέροχο.

Αν όχι, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για αυτό.

(Fritz Perls, 1969)

Ζούμε τη ζωή μας τυλιγμένοι σε ένα πέπλο προσδοκιών. Όλοι έχουν προσδοκίες για τους άλλους, αρχής γενομένης από την οικογένεια μας και πιο συγκεκριμένα από τους γονείς μας και στη συνέχεια περνάμε και στους παππούδες, τα αδέρφια, τους φίλους, τους συντρόφους, τους εργοδότες κ.ο.κ. η λίστα ίσως δεν τελειώνει ποτέ. 

Υπήρχαν και υπάρχουν λοιπόν άνθρωποι που λυγίζουν κάτω από το βάρος αυτών των προσδοκιών, που φτάνουν στο σημείο να οργανώνουν και να κανονίζουν όλη τη ζωή τους σε σχέση με τις προσδοκίες που διαμορφώνονται από τους άλλους προς το πρόσωπό τους. Εδώ είναι χαρακτηριστικές οι φράσεις: "Τι θα πει ο κόσμος" ή "Δεν το περίμενα αυτό από εσένα". Αυτές οι φράσεις δηλώνουν εμμέσως πλην σαφώς τις προσδοκίες αυτές που αποτυπώνονται προς το άτομό μας.

Η προσευχή Gestalt που διαβάσατε στην αρχή του άρθρου έρχεται να δώσει ένα διέξοδο στους ανθρώπους που αναφέραμε, στους ανθρώπους που ζουν υπό το βάρος των προσδοκιών των άλλων, που οι προσδοκίες φτάνουν σε σημείο να είναι επεμβατικές σε επίπεδο ατομικότητας και βούλησης. Εστιάζει στη σημασία του να ζει ο καθένας όπως θεωρεί ο ίδιος σωστό και ικανοποιώντας τις δικές του ανάγκες.

Και, αλήθεια, ποιος μπορεί να διαφωνήσει; Είμαστε σε αυτόν τον κόσμο για να πραγματοποιούμε τους δικούς μας στόχους και τις δικές μας επιθυμίες, όχι να ζούμε μια ζωή που υπαγορεύεται από τρίτους και παράλληλα δεν είμαστε σε αυτή τη ζωή για να επεμβαίνουμε στις ζωές των άλλων και να τους λέμε εμείς αντίστοιχα πως να ζήσουν.

Αλλά...

Φυσικά και υπάρχει ένα "αλλά". Αν ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, όπως το θέλει και ταυτόχρονα δεν περιμένει και τίποτα από τους άλλους, που είναι η ουσία των ανθρώπινων σχέσεων; Αν οι πράξεις μας είναι κατ'αυτόν τον τρόπο προσανατολισμένες, δεν υπάρχουν συνέπειες και στους ανθρώπους γύρω μας; Μιλάμε για μια καθαρά προσωποκεντρική προσέγγιση, που βρίσκονται τα συναισθήματα των άλλων;

Η αλήθεια είναι πως όλοι οι άνθρωποι προκαλούν συναισθήματα στους άλλους με τις πράξεις και τις συμπεριφορές τους. Με αφορμή αυτή τη σκέψη λοιπόν ο Σταίνερ (2006) παράφρασε το ποίημα του Perls ώστε να εντάξει τα συναισθήματα στην εξίσωση προσδοκιών - πράξεων/συμπεριφορών. Η νέα εκδοχή του ποιήματος έχει ως εξής:

Αν κάνω το δικό μου κι εσύ κάνεις το δικό σου,

κι αν δεν ζούμε ο ένας σύμφωνα με τις προσδοκίες του άλλου,

μπορεί να ζήσουμε, αλλά ο κόσμος δεν θα επιβιώσει.

Εσύ είσαι εσύ, κι εγώ είμαι εγώ,

και μαζί, ενώνοντας τα χέρια, όχι τυχαία,

θα βρούμε ο ένας τον άλλο όμορφο.

Αν όχι, κανένας δεν μπορεί να μας βοηθήσει.

(Κλωντ Στάινερ, 2006)

Η εκδοχή του Στάινερ αφήνει να διαφανεί η ευθύνη του ενός για τον άλλο και τα συναισθήματα που βιώνει. Οι πράξεις μας συνδέονται με τα συναισθήματα των άλλων και τα συναισθήματα συνδέονται με τις πράξεις μας. Ζώντας λοιπόν μέσα στα πλαίσια μιας κοινωνίας επηρεάζουμε ο ένας των άλλον, συνυπάρχουμε και εξαρτιόμαστε πολλές φορές από τους άλλους. 

Το σημαντικό είναι να μπορούμε να αξιολογούμε τη σημαντικότητα των ανθρώπων που μας περιβάλλουν (κάποιοι είναι πιο σημαντικοί από κάποιους άλλους) και αναλόγως να προσεγγίζουμε και τις προσδοκίες που έχουν από εμάς ώστε να μπορούμε να συνυπάρχουμε αρμονικά με τους ανθρώπους που αγαπάμε και θέλουμε δίπλα μας, αλλά ταυτόχρονα να διαχειριζόμαστε και τις έξωθεν προσδοκίες ώστε να μην φτάνουμε σε σημείο να ετεροπροσδιοριζόμαστε.

Τσιριγώτη Ελπίδα - Εκπαιδεύτρια/Συντονίστρια ομάδων Σχολών Γονέων - Παιδαγωγός